site-logo

کودک و نوجوان

روانشناسی کودک و نوجوان چیست؟

روانشناسی کودک و نوجوان به شاخه‌ای از علم روانشناسی گفته می‌شود که به مطالعه و بررسی علمی و دقیق تحولات و تغییرات جسمی، روانشناختی، عاطفی و عملکرد اجتماعی کودک و نیازهای او می‌پردازد.
والدین به کمک علم روانشناسی می توانند اثر بخش ترین روشهای تربیتی و مفیدترین سبک فرزندپروری را یاد بگیرند و با فرزندان خود ارتباط بهتری برقرار کنند.

هدف از مطالعه روانشناسی کودکان، حمایت، مراقبت و فراهم ساختن امکانات و تسهیلات برای رشد همه جانبه کودکان و شکوفا کردن تمام پتانسیل ها و ظرفیت های درونی آنها می باشد.

در روانشناسی کودک و نوجوان روی درمان مسائل روانی ، شناختی ، عاطفی ، رشدی و رفتاری کودکان و نوجوانان کار می شود. ضمن اینکه آسیب پذیری های بیولوژیکی و مشکلات مربوط به نقص های شناختی، سلامتی، استرس، مقابله با تغییرات رشدی و مشکلات زمینه اجتماعی مورد بررسی و تحت معالجه قرار می گیرند.

در واقع روانشناسان، کودکان و نوجوانان را از نظر اختلالات سلامت روان مورد ارزیابی قرار می دهند و با برقراری ارتباط با آنها بسیاری از مشکلاتی که نمی توانند با کسی درمیان بگذارند را میشنوند و اقدامات لازم را در جهت حل آنها انجام می دهند.

اهمیت روانشناسی کودک

اولین مطالعات در حوزه کودک از قرن هفدهم آغاز گردید. جان لاک از پیشگامان روانشناسی کودک است و معتقد بود که ذهن کودک به مانند لوح سفید است که تجربه های محیطی باعث شکل‌گیری شخصیت او می شود. این جمله جان لاک بر اهمیت مسئولیت پدر و مادر تاکید داشته و عنوان می دارد که والدین باید از لحظه تولد محیط مناسب و مساعدی را برای رشد کودک خود فراهم کنند.

زیگموند فروید نیز که یکی دیگر از روانشناسان مشهور است بر تاثیر عمیق تجربه‌های دوره کودکی بر روی شخصیت و رفتارهای افراد در دوره بزرگسالی تاکید می کند. دوران کودکی بسیار پر اهمیت و اثر گذار بر کل دوره زندگی است.

روانشناسی کودک از این جهت مهم است که می تواند به ما کمک کند تا درک بهتری از علامت های بچه ها داشته باشیم و با بهترین روش از انها حمایت کنیم تا به افراد خوب تبدیل شوند. بنابراین برای کمک به والدین و معلمان و درک بهتر و کمک به کودکان باید با روانشناسی کودک آشنا شویم.

هدف روانشناسی کودک و نوجوان چیست؟

هدف از مطالعه روانشناسی کودک و نوجوان این است که یک الگوی طبیعی را برای زندگی کودک و نوجوان مشخص کنیم و به این وسیله بتوانیم انحرافات، مشکلات و کج رفتاری ها را شناسایی کرده، مسئولیت‌ها و وظایف خود را بدانیم و عملی کنیم.
الگوی طبیعی رشد کودک و نوجوان در مراحل مختلف سنی دارای اصول و قوانین مشخصی می باشد و آگاهی والدین از اصول روانشناسی کودک و نوجوان بسیار پر اهمیت است.

مهمترین مباحث روانشناسی کودک چیست؟

بررسی ابعاد رشدی مختلف درکودک:
روانشناسی کودک، رشد بچه را در تمام ابعاد جسمی، ذهنی، روحی، عاطفی، روان شناختی، اجتماعی ، شخصیتی و اخلاقی بررسی می کند و با فراهم آوردن اطلاعات لازم و ضروری در این حوزه شرایط مساعد و متناسب با هر مرحله رشد کودک و آموزش‌های لازم را بیان می کند.

بررسی و بیان نیازهای رشد کودک در هرمرحله:
هر مرحله از رشد کودک و نوجوان در ابعاد مختلف نیازمند امکانات و توجه خاص و فراهم آوردن شرایط ایده آل برای رشد مناسب است. روانشناسی کودکان با تعیین کردن ویژگی های هر دوره سنی، نیازهای لازم برای کودک و چالش ها و بحرانهای هر مرحله به والدین کمک می‌کند تا رفتارها و خصوصیات طبیعی و نرمال را از غیر نرمال تشخیص دهند و در صورت بروز مشکل هر چه سریعتر برای پیگیری درمان و بهبود آن اقدام نمایند.

بررسی و مطالعه شیوه فرزندپروری:
نحوه برقراری رابطه مادر و کودک از اولین روز تولد، باعث شکل‌گیری دلبستگی کودک و نوع شخصیت وی می‌شود. روانشناسی کودک و نوجوان نحوه تعامل والدین با آنها را بیان می کند و اطلاعات ارزشمندی در اختیار شما قرار می دهد تا بتوانید فرزندان سالم تر، شادتر و موفق تری را تربیت کنید.
اطلاع و آگاهی والدین از سبک های فرزند پروری درست و صحیح باعث غنی تر شدن محیط رشد و یادگیری و پیشرفت کودک می شود.

پیشگیری و مداخله در درمان مشکلات روانی و رفتاری:
پیشگیری از مشکلات روانشناختی، روحی و رفتاری در کودکان و نوجوانان اولین هدف روانشناسی کودک است. شناخت الگوی رشد طبیعی فرزندانمان به ما کمک می کند که تفاوت ها و نابهنجاری ها را زود متوجه شویم و به موقع رسیدگی کنیم.

نکات روانشناسی کودک

همه ی بزرگسالان و والدین باید با نکات روانشناسی کودک و نوجوان آشنا شوند. خوب است که والدین برای داشتن فرزندان سالم، مسئولیت پذیر و شاد در بدو تولد و رشد کودک مطالعاتی در این حوزه داشته باشند تا بتوانند در هر شرایطی بهترین رفتار را با فرزندانشان انجام دهند. اگر که نسبت به تربیت کودکان و نوجوانان بی تفاوت باشیم و برای راحتی خودمان و ساکت شدن آنها با هرچیزی که می خواهند موافقت کنیم قطعا عواقب نامناسبی را در آینده آنها خواهیم دید که شاید با دانستن همین نکته های روانشناسی کودک و نوجوان حل می شد.

البته در این مسیر روانشناسان کودک و نوجوان میتوانند به مقدار زیادی کمک رسان والدین باشند و آنها را در حین مواجهه با مسائل مختلف راهنمایی کنند تا انشاالله با کمک یکدیگر فرزندانی صالح و سالم را پرورش دهیم.

  1. آموزش مفهوم قانون:
    اولین و مهمترین اصلی که در روانشناسی کودک و نوجوان مطرح است آموزش مفهوم قانون است. بسیاری از اوقات ملاحظه می کنیم که والدین برای فرزند خود بسیاری از باید و نباید ها را مطرح می کنند بدون اینکه آموزشی از مفهوم قانون داشته باشند. آموزش مفهوم قانون می‌تواند یکی از کلیدهای رهگشا برای رسمی کردن تمامی باید و نبایدهایی باشد که اکثر والدین در اجرای آن با فرزندان خود مشکل دارند.
    روانشناسی کودک و نوجوان می تواند به شما درباره چگونگی و نحوه آموزش مفهوم قانون کمک کند.
  2.  داشتن ثبات در رفتار با کودک و نوجوان :
    یادمان باشد که لازمه تربیت صحیح داشتن ثبات در رفتار با فرزندانمان است. هر قانونی را وضع کردیم به آن پایبند باشیم. بی ثباتی و بی نظمی در رفتار با کودکان و نوجوانان آرامش و امنیت روحی آنها را تهدید می‌کند.
  3. حمایت والدین از یکدیگر:
    پدر و مادر باید هردو هم همسو و هم‌جهت باشند و از هم حمایت کنند تا فرزندانشان با دوگانگی روبرو نشوند و از اختلاف بین پدر و مادر سوء استفاده نکنند.
  4.  عمل گرا باشیم:
    رفتار فرزندان الگوبرداری شده از رفتار والدین است. پس به قوانین و اصول پایبند باشید. نمی توانید از کودک خرده بگیرید که چرا داد میزنی درحالی که خودتان پرخاشگر هستید.
  5. شنونده خوبی باشید:
    برای اینکه بتوانید رابطه بهتری با کودک و نوجوان خود داشته باشید باید اول بتوانید خوب به حرف آنها گوش دهید و آنها را درک کنید.
  6.  ایجاد فرصت تجربه :
    به فرزندتان فرصت تجربه داده و اجازه دهید اشتباه کند و شکست بخورد. تحمل مقداری ناکامی متناسب با سن کودک برای رشد لازم است.
  7. هرگز تحقیر نکنید:
    به هیچ عنوان فرزند خود را تحقیر و سرزنش نکنید. با این کار عزت نفس و اعتماد به نفس را در او تخریب می کنید.
  8. توجه کنید:
    سعی کنید دنیا را از زاویه چشم کودک ببینید و به حرف ها ، تصورات و تخیلات و رفتارها و نقاشی های او توجه کنید.
  9.  تشویق و تایید کنید:
    به پیشرفت ها و تغییرات کودک و نوجوان خود در تمام ابعاد توجه کنید و او را تشویق و تایید نمایید.
  10.  مدام جایزه ندهید:
    از شیوه‌های مختلف تقویت استفاده کنید. جایزه دادن بی‌رویه، کودک شما را به مرحله اشباع می‌رساند و جایزه ها بی اثر می شوند. استفاده از تشویق کلامی و جدول ستاره ها می تواند راهگشا باشد. برای یادگیری آن ها می توانید از یک روانشناس کودک کمک بگیرید

چه کسانی باید به روانشناس کودک و نوجوان مراجعه کنند؟ اگر در کودک یا نوجوان خود علائم یا نشانه های اختلال سلامت روانی را مشاهده کردید حتما باید او را پیش یک روانشناس کودک و نوجوان ببرید.

درمانگر کودک می تواند اختلالات رفتاری، اختلالات رشدی، اختلالات خوردن، افسردگی و سایر مشکلات فرزندان شما را در هر سنی که هستند از کودک گرفته تا یک نوجوان دبیرستانی ارزیابی و درمان کند.اگر بخواهیم این مشکلات را بصورت شفاف تر بیان کنیم شامل موارد زیر می شود:

چه زمانی به روانشناس بچه مراجعه کنیم؟

وقتی در جایگاه والدین قرار می گیرید باید علائمی که نشان می دهد کودک شما در وضعیت بدی به سر می برد را بخوبی بشناسید تا در زمان درست به روانشناس بچه مراجعه کنید.
چند نشانه وجود دارد که به شما می گوید وقت آن رسیده فرزندتان پیش مشاور برود:

کودک مدام در حال جستجوی اطلاعات است
زمانیکه فرزند شما مدام بدنبال کسب اطلاعات از رسانه های اجتماعی است یا در پی گرفتن اعتماد از والدین می باشد یعنی شاخص های کلیدی اضطراب را دارد.یعنی می گوید من نمی دانم و این مضطربم می کند.

اگر الگوی خوابش تغییر کرده است
کم شدن یا زیاد شدن خواب کودک می تواند نشانه اضطراب یا افسردگی باشد.ممکن است فرزند شما بخاطر نگرانی مشکل خواب داشته باشد.

گوشه گیر شده است
اگر می بینید که فرزند شما بیشتر وقت خود را در اتاق می گذراند و خیلی دوست ندارد با خانواده یا دوستان ارتباط بگیرد یک زنگ هشدار است.

وابستگی
وابستگی ممکن است نشانه اضطراب باشد.این احساس که خودم نمی توانم در برابر آسیب ها از خودم مواظبت کنم باعث می شود فرزند مدام به شما بچسبد.کار کردن روی اعتماد به نفس بچه می تواند از میزان وابستگی او بکاهد.

حساس شدن
در کودکان و نوجوانان اضطراب به شکل بیقراری، حساس شدن، واکنش های سریع خودش را نشان می دهد.ممکن است با نداشتن جشن تولد، سفرهای خانوادگی، فعالیت های تابستانی، و … احساس ناامیدی کنند.

کناره گیری از علایق
اینکه فرزند شما نسبت به کارهایی که قبلا از آن لذت می برده بی علاقگی نشان دهد می تواند نشانه افسردگی باشد.

روانشناسی کودکان دبستانی

مدرسه برای کودکان همان آغاز  شکل گیری شخصیت و ستون فقرات روانشناسی درونی آنهاست.

بنابراین بد نیست کمی در مورد روانشناسی کودکان ابتدایی بدانیم.

۱-مدرسه برای هر کودکی تجربه ی متفاوتی است: از آنجاییکه هر بچه ای با دیگری فرق دارد و در محیط متفاوتی بزرگ شده است ممکن است در مدرسه هم با چالش های کم یا زیادی روبرو گردد.مثلا کودک خجالتی احتمالا در مدرسه به مشکل می خورد چون باید با افراد زیادی سروکله بزند و صحبت کند.

۲-مدرسه می تواند مهارت های مسئولیت پذیری و استقلال را به کودکان یاد بدهد:همانطور که کودکان از هر کلاسی فارغ التحصیل می شوند و به کلاس بالاتر میروند مسئولیت پذیری آنها رشد می کند.

۳-مدرسه باعث می شود کودکان بهتر خودشان را بشناسند:مغز کودک مثل اسفنج همه چیز را جذب می کند و از انجاییکه فضای زیادی برای یادگیری دارد هر روز رشد می کنند و به واسطه این رشد هویت انها هم شکل می گیرد.اینکه چه کسی هستی، به چه چیزی اعتقاد داری، چه چیزی می خواهی و …

۴- مدرسه به بهبود مهارت های عاطفی کودک کمک می کند: مدرسه بخش بزرگی از رشد کودک است و باعث می شود کودکان درک بهتری نسبت به خودشان و دنیای اطرافشان پیدا کنند.کودکان با بازی با همسالان، پیروی از قوانین معلمان و … مهارت های عاطفی را می اموزند.