سن تربیت کودک – از چه سنی کودک را تربیت کنیم؟
سن تربیت کودک – از چه سنی کودک را تربیت کنیم؟
آیا سن تربیت کودک مربوط به دوره خاصی است؟ همه پدر و مادرها می‌خواهند کودک خود را به بهترین شکل تربیت کنند و از همان اولین روزهای زندگی کودک به دنبال بهترین نحوه برخورد با او و پرورش فرزندشان هستند. اما خیلی از والدین به درستی نمی‌دانند در چه سنی چه رفتاری با کودک مناسب‌تر است. آگاهی از سن مناسب برای تربیت کودک و چگونگی آن می‌تواند به والدین کمک کند تا رفتاری متناسب با توجه به درک کودک ارائه دهند.
سن تربیت کودک و رفتارهای متناسب در هر دوره از رشد در این مقاله بررسی شده است پس تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید. همچنین می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر از طریق مشاوره کودک اقدام نمایید. در جلسات مشاوره کودک می توانید بهترین سبک تربیتی را متناسب با سن کودک اتخاذ نمایید.
بهترین زمان و سن برای تربیت کودک
اساسا یادگیری برای کودکان سن دقیقی ندارد. در نتیجه سن تربیت کودک را نمی‌توان به طور دقیق به یک دوره خاص اختصاص داد. در واقع از همان ابتدای زندگی کودک، والدین می‌توانند بر رفتار او تاثیر بگذارند.
برای مثال رفتارهای ساده‌ای مثل بغل کردن کودک، نگاه کردن و صحبت کردن در سنین پایین یا پاسخ به نیازهای جسمانی و عاطفی از همان اوایل زندگی بر شکل دهی شخصیت، عاطفه و رفتارهای بعدی فرزندتان تاثیر می‌گذارد. حتی بر اساس برخی پژوهش‌ها از دوران پیش از تولد حرف زدن با جنین، ایجاد آرامش با موسیقی، تغذیه مناسب و دور بودن از استرس و تنش‌ها بر تحول کودک تاثیر دارد.
با این حال تربیت مستقیم کودک عموما در سنی آغاز می‌شود که او قدرت درک و مهارت ارتباط کلامی را پیدا می‌کند. در ادامه سن تربیت کودک را با توجه به دوره‌های حساس و مهم رشدی و نیازهای مختص هرکدام تقسیم بندی کرده‌ایم. به این ترتیب در هر بخش با نکات تربیتی مربوط به آن سن آشنا خواهید شد.
تربیت کودک زیر یکسال
در سنین کمتر از یکسال ارتباط عاطفی شما با فرزندتان باید بسیار زیاد باشد. در واقع باید کودک احساس امنیت و آرامش را در کنار شما داشته تا بتواند در آینده شخصیتی مستقل برای خود شکل دهد. در این ماه‌های ابتدایی شما می‌توانید رشـد روانی و عاطفی را در کودک خود بالا ببرید و محیط اطراف او را با وسایلی که برایش تنوع بیشتری دارد غنی کنید.
در کنار آن درآغوش کشیدن کودک، لبخند زدن به او و بازی کردن را نیز فراموش نکنید. تمامی تلاش شما در این سنین به افزایش بهداشت جسمی و روانی در کودک منجر خواهد شد.
سن تربیت کودک – تربیت در 18 ماهگی
در این سن کودک دستورات کاملا ساده را درک می‌کند، اما به طور کامل توانایی اجرای دستورات پیچیده تر را ندارد. در این سنین بهتر است دستوراتی که به کودک می‌دهید خیلی ساده و مشخص و با اشاره حرکت دست باشد.
در ضمن دستورات برای همان لحظه باشد و هرگاه می‌خواهید کودک رفتار درست را انجام دهد، بهتر است باز هم دستور را در لحظه تکرار کنید. اصول درست حرف زدن با کودک را رعایت کنید. انتظار نداشته باشید کودک حرف‌های شما را تا مدت‌ها بعد در ذهن نگه دارد و باز هم اجرا کند.
سن تربیت کودک – تربیت در 2 تا 3 سالگی
به دلیل رشد کلامی در این مرحله می‌توان قوانین و چهارچوب‌های مشخصی را برای کودک تعیین کرد. نکته‌ای که در تــربیت کودک در سن 2 تا 3 سالگی وجود دارد این است که به طور قابل ملاحظه‌ای رفتارهای لجوجانه و بهانه گیری در کودک مشاهده می‌شود. چرا که این سن زمانی است که او کم کم یاد می‌گیرد شخصیت مستقلی پیدا کند.
به همین خاطر در جهت تحول استقلال کودکان، آن ها از کلماتی نظیر نه، نمی‌خوام، مال خودمه و … زیاد استفاده می‌کنند.به اصطلاح می‌گویند کودک در “سن نه” قرار دارد. در این سن سعی کنید نسبت به رفتار لجبازانه کودک صبر و حوصله داشته باشید. به خاطر داشته باشید، واکنش‌های افراطی یا تنبیه بــدنی نه تنها تاثیر مثبتی ندارند بلکه این لجبازی‌ها را بیشتر می‌کند. بنابراین برای کودک قوانین ساده و مشخصی بگذارید.
نسبت به مقاومت او واکنش‌های افراطی و خشن نشان ندهید و بیشتر سعی کنید به رفتار مثبت کودک توجه کرده و با پیروی از دستورات و رفتارهای مثبتش او را تحسین و تشویق نمایید. این کارها مقاومت کودک را کمتر و تمایلش به پیروی کردن را بیشتر می‌کند. پیشنهاد می کنیم در این رابطه مقاله بــرخورد با کودکان لجباز را مطالعه فرمایید.
برخورد با خساست و پرخاشگری کودک در سنین 2 تا 3 سال
همچنین در این سن احساس مالکیت خیلی زیاد است و کودک نسبت به هر چیزی که مربوط به اوست مثل اسباب بازی‌ها، وسایلش و افراد مهم زندگی خیلی حساس می‌شود. در واقع حس مالکیت در کودکان موجب می شود هر چیزی که کودک مالک آن است با ایجاد هویت او پیوند نزدیکی داشته باشد.
به عبارتی گرفتن وسایل کودک این حس را به او می‌دهد که هویتش از او گرفته شده پس اگر فرزندتان در این سن با گرفته شدن وسایلش یا قبول نکردن درخواستش واکنش عصبانیت شدید نشان داد، تعجب نکنید. خساست یا پــرخاشگری کودکان صفاتی مختص سن او هستند. مگر اینکه بیش از حد و غیر قابل کنترل شود.
سعی کنید به صورت افراطی و با عصبانیت واکنش نشان ندهید. بلکه بیشتر با او کنار بیایید و رفتار درست را روشن و واضح از او بخواهید. در کنار آن به او قدرت انتخاب بیشتری دهید و به احساس مالکیتش نسبت به وسایل احترام بگذارید. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد تربیت کودک 2 تا 3 سال کلیک کنید.
سن تربیت کودک – 3 تا 4 سالگی
کودکان در این سن کمتر لجباز هستند و مقاومتشان نسبت به دستورات و قوانین کم می‌شود. از این سن بیشتر تمایل دارند توسط بزرگسالان تایید شوند و به اصطلاح دختر خوب یا پسر خوبی باشند. همچنین در این سن بیشتر قدرت درک صحبت‌ها و توانایی مکالمه پیچیده تر را پیدا می‌کنند. با اینکه در این برهه کودکان بیشتر به دیگران توجه می‌کنند با این حال هنوز خود محوری در آن‌ها وجود دارد.
به این معنا که نمی‌توانند مسائل را از زاویه دید دیگران ببینند. بنابراین قوانین را خیلی روشن بیان کنید. مسائل را به زبان ساده و طوری که از زاویه دید آن‌ها قابل درک باشد برایشان توضیح دهید. از این سن بهتر است در مورد تاثیر کارشان و احساسی که در دیگران ایجاد می‌شود بیشتر توضیح دهید.
برای مثال “اگر دم گربه را بکشی خیلی دردش می گیرد”. این توضیحات در پرورش هوش هیجانی کودک بسیار موثر می باشد. از آنجایی که در این سنین دیدگاه و توجه دیگران به کودک برایش خیلی مهم می‌شود تا می‌توانید رفتارهای مثبتش را بیان کنید، تحسین کنید و پاداش بدهید.
4 تا 5 سالگی
ذهن کودکان از این سنین بیشتر قانون مند شده و آن‌ها بیشتر گرایش دارند قوانین منظم را اجرا کنند. از این سنین کودکان رفتن به محیط‌های آموزشگاهی مثل پیش دبستانی را شروع می‌کنند و می توان آموزهای بیشتر مانند آموزش نظـم به کودکان را در این سنین به تکامل رسانید. همچنین توانایی شناخت آن‌ها بیشتر می‌شود.
از حدود 6 سالگی به بعد بیشتر می‌توانند مسایل را از زاویه دید دیگران درک کنند. در واقع خودمحوری سه سالگی آن‌ها تعدیل شده است. بنابراین از این سنین می‌توانید قوانین بیشتری بگذارید و مسائل و دلایل تربیتی را بر اساس درکشان توضیح دهید. کودک در 4 تا 5 سالگی طبیعتا سازگاری بیشتری با محیط پیدا می‌کند.برای مطالعه بیشتر در مورد تربیت کودک 4 تا 5 سال کلیک کنید.
6 تا 12 سالگی
کودکان از این سنین از قدرت استدلال و تفکر منطقی برخوردار می‌شوند. می‌توانند در مورد رفتار درست و غلط در شرایط مختلف اظهار نظر کنند و بیشتر آن را تشخیص دهند. بهتر است پدر و مادر در مورد دلایل رفتار و رفتارهای مناسب در موقعیت‌ها با کودکشان گفت و گو کنند و بیشتر نظر آن‌ها را در این مسائل بپرسند.
هرچه گفتگوی منطقی و صمـیمیت با فرزندان بیشتر باشد، بهتر می‌توان رفتارهای مناسب فردی و اجتماعی را به آن ها آموزش داد و قدرت شناخت و درک مسائل در او عمیق تر می شود. برای اطلاعات بیشتر درباره تربیت کودک 6 تا 12 سال کلیک کنید.
نوجوانی به بعد
سن تربیت کودک تا نوجوانی همچنان ادامه دارد. در دوران نوجوانی پدر و مادر با فرزندشان معمولا به چالش‌های زیادی برمی‌خورند چرا که نوجوان به دنبال شکل دادن به هویت دلخواه خود است و به خیلی از قوانین تن نمی‌دهد.
در این سن هم، واکنش‌های افراطی و برخوردهای سختگیرانه می‌تواند رفتارهای منفی نوجوان را تشدید کند. پس بهتر است دیدگاه‌ها و نقطه نظر فرزندتان را بیشتر در نظر بگیرید و به او به عنوان فردی دارای هویت مستقل تر نگاه کنید.قوانین و چارچوب های خانواده را حفظ کنید. اما در رعایت آن‌ها انعطاف پذیری بیشتری به خرج دهید.
در واقع نباید والدین نظارت خود را از فرزندشان بردارند. چرا که نوجوانی دوره بسیار حساسی است و رها کردن فرزند می‌تواند دارای عواقب زیادی باشد.در عین حال بیشتر به او فرصت دهید، همچنین به ایجاد استقلال و انتخاب‌های شخصی‌اش تا حد ممکن احترام بگذارید تا بتواند شخصیت قوی تر و دارای اعتماد بنفس بیشتری را پرورش دهد. برای اطلاع از نحوه رفتار صحیح با نوجوانان کلیک کنید.
نکات کلی تربیت کودک
با توجه به آنچه گفته شد در ادامه به چند نکته کلی در مورد سن تربیت کودک و فرزندتان اشاره خواهیم کرد.
– در هر سن بنا به میزان درک کودک قوانین در خانه را مشخص کنید.
– قوانین باید مختصر، ساده و روشن باشد.
– هرچه قوانین تربیتی در طول روز کمتر باشد احتمال پذیرش و انجام آن بیشتر است.
– حتما به رفتارهای مثبت توجه کنید و تـشویق کودکان را فراموش نکنید.
– پاداش‌هایی برای بیشتر شدن رفتارهای مثبت و کم شدن رفتار غلط داشته باشید.
– اگر قولی می‌دهید حتما انجام دهید؛ همچنین تهدیدی نکنید که نتوانید انجام دهید! مثلا اگر بازم بالا پایین بپری از مهمونی می‌رویم، در حالیکه نمی‌توانید مهمانی را ترک کنید.
– هرگز تنبیه بدنی نکنید! کتک زدن نه تنها رفتار بد را کاهش نمی‌دهد بلکه می‌تواند اثر عکس داشته باشد. تربیت کودکان بدون تنبیه کردن را بیاموزید.
– می‌توانید برای رفتار بد کودک محرومیت‌های کوچک در نظر بگیرید مثل خاموش شدن تلویزیون.
– تا جایی که می‌توانید در مورد قوانین تربیتی و دلایل آن با کودکان منطقی صحبت کنید. این صحبت در هر سن بسته به میزان درک کودک می‌باشد.
در پایان لازم به ذکر است در صورتی که در تربیت کودک خود در سن های مختلف با مشکلات و مسائل گوناگونی درگیر هستید و یا به دنبال راهکارهای مناسب و اصول کلی برای داشتن سبک تربیتی می‌باشید بهتر است از کمک یک مشاور و روانشناس بهره ببرید.
سوالات متداول
چرا تربیت کودک در سن های مختلف متفاوت است؟
در هر دوره سنی کودک ویژگی‌های رشدی گوناگونی از خود نشان می‌دهد و ویژگی‌های شخصیتی متفاوتی نیز دارد. به همین خاطر لازم است والدین با توجه به شناخت کودک در هر سن سبک تربیتی متفاوتی را در پیش بگیرند تا بتوانند بیشترین اثرگذاری را در فرزند خود داشته باشند.
