تنبیه بدنی – ۸ پیامد آن و بهترین راه های جایگزین با تنبیه بدنی

تنبیه بدنی – پیامدها و بهترین راه های جایگزین با تنبیه بدنی

تنبیه بدنی‌کودک یکی از روش‌های تربیتی است که بسیاری از والدین علارغم خواسته خود آن را انجام می‌دهند و با وجود ممنوعیت‌ها و مشخص شدن عوارض منفی تنبیه بدنی همچنان ادامه دارد. لازم است والدین توجه داشته باشند که اعمال خشونت آخرین راهبرد برای تنبیه نیست و همواره روش‌های جایگزین و بهتری نیز وجود دارد.

شاید شما هم در شرایطی مجبور به اجرای تنبیه بدنی شده باشید. ناراحتی که برای شما و کودکتان بعد تنبیه بدنی ایجاد می‌شود، بر سلامت هر دوی شما تاثیر می‌گذارد.

شناخت آسیب‌های وارده به کودک در اثر تنبیه بدنی از اهمیت بالایی برخوردار است و لازم است تا روش‌های تغییر و اصلاح رفتار جایگزین آن شود. برای آگاهی در این زمینه می توان به وسیله مشورت با مشاوران کودک راهکارهای موثر و مفیدی را آموخت.

منظور از تنبیه بدنی‌کودک چیست؟

هرگونه آسیب به بدن کودک، از طریق دست، پا و یا وسیله‌های دیگری مانند چوب و کابل، شامل تنبیه بدنی‌ کودک می‌شود. معمولا والدین و معلمان دو گروه افرادی هستند که کودک را تنبیه بدنی می‌کنند. پیش‌تر در مدارس و خانواده استفاده از تنبیه بدنی امری عادی به شمار می‌آمد. اما امروزه تنبیه بدنی ممنوع شده و سازمان‌های حمایت از حقوق کودکان، با آن مقابله می‌کنند.

این را نیز در نظر داشته باشید که تــنبیه کودک برای شکل دهی برخی ویژگی‌ها در او لازم است، اگر از روش‌های درست تنبیه کودک استفاده کنید نه تنها به او آسیب نزده بلکه به نوعی او را برای بزرگسالی نیز آماده می‌کنید.

عواقب تنبیه بدنی بر کودک و آینده آن ها

والدین باید توجه کنند که تنبیه بدنی به هیچ عنوان تاثیر بلند مدت نداشته و بعد از مدتی، کودک دوباره رفتارش را تکرار می‌کند. همانگونه که اشاره شد تنبیه بدنی اثرات مخرب بسیاری برای کودکان به همراه دارد.

توصیه می شود جدا از تنبیه بدنی کودکان اجتناب کنید و چنانچه مرتکب این اشتباه شدید، حتی الامکان راهکارهای جـبران تنبیه بدنی کودک را به کار ببرید تا کمی از فشار روانی کودکان کاسته شود.چند مورد از عواقب ناشی از تنبیه بدنی‌کودکان را در ادامه توضیح می‌دهیم.

1-پایین آمدن اعتماد به نفس در اثر تنبیه بدنی

وقتی که کودک را تنبیه بدنی می‌کنید، احساس می‌کند که دنیا به آخر رسیده و به نوعی هیچکس و هیچ چیزی در دنیا مخصوصا افراد مهم زندگی‌اش (پدر و مادر) او را قبول ندارند. به طوری که دیگر حتی در کوچک‌ترین مسائل زندگی خود را قبول نداشته و دچار احساس گناه شده و در اتفاقات زندگی خود را مقصر می‌داند.

این مسئله کم کم باعث کم شدن اعتماد به نفس کودک شده و در بزرگسالی اثرات بدی به جا می‌گذارد.

2-یادگیری رفتار خشونت آمیز با تنبیه بدنی

زمانی که کودک تحت تنبیه بدنی قرار می‌گیرد و دفاعی از خود ندارد، می‌آموزد در بزرگسالی در برابر اتفاقات ناگوار، از انواع خشونت و ضرب و شتم دیگران استفاده کند. غالبا این کودکان در آینده بزرگسالانی می‌شوند که دائم در حال نزاع در کوچه و خیابان هستند و نمی‌توانند از مهارت ارتباط کلامی به نحو درست استفاده کنند. تنها به این دلیل که یاد نگرفته‌اند چگونه به دیگران با زبان گفتار پاسخ دهند. همچنین رفتار کینه ورزی در کودک شکل می‌گیرد و باعث می‌شود که کودک فکر انتقام به سرش بزند.

3-با تنبیه بدنی کودکتان به او عدم اعتماد به دنیای اطراف را می آموزید

کودکان در سنین پایین، والدین و بخصوص مادرشان را یک تکیه گاه امن فرض می‌کنند. اگر از جانب شما مورد بی‌مهری و تنبیه بدنی قرار گیرند، به احتمال زیاد با همان منطق محدود و رشد نیافته خودشان دنیا را ناامن ترین محیط ممکن می‌دانند و به دنبال آن ترس‌ها و اضطراب‌های شدید آغاز می‌شود. در واقع تنبیه بدنی یکب از اشتباهات تربیتی والدین است که می تواند اثرات مخرب شدیدی داشته باشد.

4-مشکلات روانی-اجتماعی در اثر تنبیه بدنی‌

آثار تنبیه‌ بدنی می‌تواند بزرگسالی کودک را نیز دربرگیرد. افـسردگی در کودکان، اضطراب، فحشا و روابط جنسی خارج از چارچوب، اعتیاد، خیانت، فــرار از مدرسه و منزل (به دلیل اعمال فشار شدید) تنها بخشی از آثار تنبیه بدنی‌کودک، در بزرگسالی است. محققان اعلام کردند که تنبیه بدنی در ضریب هوشی کودک نیز اثر بدی می‌گذارد.

5-کناره گیری و گوشه گیر شدن با تنبیه کودک

اغلب بچه‌هایی که مورد تنبیه بدنی قرار می‌گیرند به دلیل احساس کمبودهای خود تمایل به گوشه گیری وانزواطلبی دارند و از جمع فاصله خواهند گرفت. بازی‌های یک نفره و تنها را به بازی دسته جمعی ترجیح می‌دهند و در نگاه کلی گوشه گیر هستند.

6-ناتوانی در ابراز عشق و محبت از عواقب تنبیه بدنی

اغلب کودکانی که تنبیه بدنی شده‌اند در روابط خود نیز مشکل دارند. این کودکان در بزرگسالی نمی‌توانند با کسی یک رابطه سالم و درست داشته باشند و عشق بورزند. به علاوه اغلب در ابراز احساس دچار مشکل هستند.

7-تنبیه بدنی‌ و شروع مشکلات خواب

کودکانی که تنبیه بدنی را تجربه کرده اند بیشتر دچار کابـوس‌های شبانه کودکان می شوند. این کودکان اغلب دچار مشکلات خواب، دیر به خواب رفتن، یا دیر از خواب بیدار شدن می‌شوند. از علائم دیگر مشکلات خواب وقفه‌های تنفسی، دندان قروچه و حرف زدن هنگام خواب است.

8-تنبیه کودک و بروز ترس

معمولا تنبیه بدنی در بچه‌ها ترس‌های گوناگونی را ایجاد می‌کند. ترس از شروع یک فعالیت نو و جدید، ترس از وارد شدن به جمعی از غریبه‌ها و بروز نوعی اضطراب اجتماعی کـودکان، ترس از نمرات بد و تنبیه‌های معلم و حتی تــرس از آینده و سرنوشتی که در انتظار اوست، از جمله ترس‌های کودکان آسیب دیده است.

رفتار جایگزین برای تنبیه بدنی‌کودک

به جای آنکه از تنبیه بدنی استفاده کنید پیشنهاد می‌شود برخی رفتارها را در خود پرورش دهید تا بازخورد بهتری در طولانی مدت در رفتار کودک مشاهده کنید و همچنین از شیوه درست تــربیت کودکان بدون تنبیه کردن بهره ببرید.

-به جای تنبیه بدنی‌ مهارت کلامی خود را تقویت کنید

باید بدانید هر چقدر رفتار کودک مخرب باشد با حرف زدن با کودک تا حدود زیادی می‌توان به بچه یاد داد که رفتارش اشتباه است و باید اصلاح شود. اما اگر از همان اول متوسل به زور و کتک شوید، نه تنها اثر خوبی ندارد، بلکه در دراز مدت اثرات مخرب رفتاری زیادی به دنبال خواهد داشت.

-مسئولیت انجام کاری را به کودک محول کنید

به جای اینکه سر کودک غر بزنید و تذکر دهید، درست مانند یک بزرگسال به او مسئولیتی در خور توانش محول کنید. بگذارید کم کم یاد بگیرد روی پای خود بایستد و اگر کاری را اشتباه انجام داد سعی کنید آن را در حضور او اصلاح کنید تا یاد بگیرد درست را از غلط تشخیص دهد به جای آن که فورا به تنبیه متوسل شوید.

-به جای تنبیه بدنی با کودک خود صمیمی باشید

سعی کنید صمیمیت با فرزندان خود را در همه حال حفظ کنید تا اگر رفتار غلطی انجام دادند، سردی رفتار شما به خاطر رفتاراشتباهاتشان مشهود باشد و بتوانند سردی رفتار شما را تفکیک کرده و تفاوت را دریابند. آن وقت خودشان خود به خود می‌توانند کار درست و غلط را تشخیص دهند و متوجه خواهند شد که با لجبازی و خشونت زیاد راه به جایی نخواهند برد.

-محیط های باز را برای بازی کودکان انتخاب کنید

معمولا بچه‌هایی که پرتحرک هستند، در معرض تنبیه‌های بدنی قرار می‌گیرند. والدین آن‌ها اغلب می‌گویند که آن‌ها اصلا آرام و قرار ندارند و غیر قابل کنترل هستند. در نتیجه این والدین ناگهان از کوره در می‌روند و کتک‌شان می‌زنند.

در حالی که اگر محیط بازی کودک، به محیط‌های بازتری مثل پارک‌ها، اتاق‌های بازی کودکان، شهر بازی و… تبدیل شود، نه تنها تخلیه انرژی کودکان به درستی انجام می‌شود، بلکه باعث می‌شود که والدین با خیال آسوده تری کودک را برای بازی آزاد بگذارند.

اغلب پدر و مادرها از اینکه کودک آن‌ها در محیط بسته آپارتمان جنب و جوش داشته باشد و بالا و پایین بپرد، شکایت دارند و کودک را محدود می‌کنند اما از طرفی برای کودک موقعیتی فراهم نمی‌کنند که آزادانه بازی کند. کودک در سنین پایین نیاز به بازی و فعالیت بیشتر دارد. باید سعی کنید فرصت فعالیت و بازی کودکان در محیطی که امکان بازی دارد را برای کودکتان فراهم نمایید.

-به جای تنبیه بدنی‌ به آن‌ها آموزش دهید

به جای غر زدن و یا تنبیه بدنی به او آموزش دهید که این رفتارت من را آزار می‌دهد. آن وقت می‌بینید که خیلی راحت می‌شود ضمن کمک به تــغییر رفتار او، اشتباهاتش را کنترل و اصلاح کرد.

-از محرومیت به جای تنبیه بدنی‌ استفاده کنید

اگر رفتار بدی از کودک دیدید از او بخواهید مدتی در گوشه دیوار بایستد و به رفتارش فکر کند. در این مدت هم از هر چیز لذت بخشی مثل اسباب بازی و خوراکی دوست داشتنی‌اش او را محروم نمایید. اگر این کار با توجه به سـن تربیت کودک و متناسب با آن انجام شود سبب خواهد شد که کودک را به قضاوت در مورد رفتارش وادارد و رفتار بد او به مرور اصلاح شود.

اما تنبیه بدنی‌کودک در خیلی مواقع موثر است!

تنبیه ممکن است باعث شود، کودک‌تان در میان همسن و سالان خود از همه بهتر و خوش رفتارتر عمل کند، مودب باشد و هیچ شیطنتی از خود بروز ندهد. اما این رفتارهای کودک تنها به دلیل اعمال زور و فشاری است که از سمت شما وارد شده و او مجبور به خوب بودن می‌کند.

در واقع رفتارش از سر ترس است. باید سعی کنید کودک را طوری تربیت کنید تا کاری را از روی ترس انجام ندهد. بلکه عواقب کارش را بداند و با آگاهی کامل از رفتار بد اجتناب کند. مهارت‌های فرزندپروری و تربیت کودک در اثر مطالعه و شنیدن تجربه‌های دیگران ارتقا پیدا می‌کنند.

سوالات متداول

معمولا والدینی که فرزندشان را تنبیه بدنی می‌کنند چه میزان محبت میان آن‌ها و فرزندانشان شکل می‌گیرد؟ 

والدینی که کودکان خود را تنبیه می‌کنند، شکل گیری روابط عاطفی و دلبستگی میان آن‌ها و فرزندانشان ضعیف است. آن‌ها از سبک فرزندپروری مستبدانه استفاده می‌کنند و کنترل شدید بر روی فرزندشان دارند و میزان محبت میان آن‌ها کم است.

تیم تولید محتوا کلینیک روانشناسی آرامش