بی خوابی کودکان – علت و درمان بی خوابی کودکان چیست؟
بی خوابی کودکان – علت و درمان بی خوابی کودکان چیست؟
بی خوابی کودکان به شرایطی گفته می‌شود که در آن کودک در به خواب رفتن مشکل داشته و به طور مکرر از خواب بیدار می‌شود که این اتفاق می‌تواند ناشی از یک اختلال باشد. همچنین بی خوابی کودکان به روند رشدی آن‌ها آسیب می‌زند و باعث ایجاد تنش در محیط خانواده می‌شود.
شاید شما به دلیل بی خوابی‌های کودکتان به پزشک مراجعه کرده باشید اما هیچ نوع تشخیص و درمان موثری دریافت نکرده باشید چراکه ممکن است بی خوابی کودکان ناشی از علل جسمانی نبوده و عوامل روانی در ایجاد آن دخیل باشند.
با این حال لازم است که والدین علل و راهکارهای درمان بی خوابی کودکان را بدانند و در صورتی که با بهره گیری از روش‌هایی که در ادامه بیان خواهد شد به نتایج مطلوب دست پیدا نکردند از متخصص و مشاوره کودک بهره‌مند شوند.
تعریف بی خوابی کودکان
بی خوابی کودکان یک از اختلالات خواب است که در آن کودکان در به خواب رفتن یا در خواب ماندن در شب مشکل دارند. شکایت اصلی بی خوابی به طور کلی خواب آلودگی در طول روز، احساس خستگی، کمبود انرژی و اختلال در عملکرد روزانه است. بی خوابی کودکان را بر اساس مدت، شدت و میزان آن می‌توان طبقه بندی کرد.
بی خوابی کوتاه مدت معمولا از چند روز تا چند هفته طول می‌کشد و ناشی از عواملی مثل بیماری یا داروی خاص است. بی خوابی دراز مدت 3 بار در هفته و به مدت حداقل یک ماه و یا بیشتر رخ می‌دهد و ممکن است به علت عواملی مثل افــسردگی در کودکان، اضطراب، درد یا مشکلات پزشکی باشد. گاهی اوقات هم هیچ دلیل مشخصی وجود ندارد و کودک بخاطر الگوهای رفتاری والدین یا خودش از این مشکل رنج می برد.
چرا خواب مناسب کودک ضروری است؟
خواب کافی برای کودکان یکی از اصلی‌ترین منابع رشد سالم آن‌هاست. اکثر هورمون‌های رشد در خواب شبانه ترشح می‌شود و حتی 4-5 ساعت خواب شبانه باعث می‌شود کودک انرژی کافی را در روز بعد برای بازی کردن و تحرک به دست بیاورد. خواب شب کودک به والدین نیز این اجازه را می‌دهد که استراحت مناسب و کافی داشته باشند و سبــک زندگی سالم را پیش بگیرند.
همچنین خواب کافی موجب افزایـش تمرکز در کودکان و استفاده مفید از توانایی‌های ذهنی شده و باعث پیشرفت تحصیلی و علمی او می‌شود. خوابیدن کودک سر کلاس درس باعث عقب ماندن او از کلاس و اختلال در ارتباط با معلم شده و آسیب‌های زیادی در پی دارد.
علل بی خوابی کودکان
طبیعتا علل اصلی بی خوابی کودک باید توسط درمانگر بررسی شود، اما اصلی‌ترین عواملی که باعث مشکل خواب کودک می‌شود به شرح زیر است:
اضطراب و استرس
کودکان نیز مثل بزرگسالان می‌توانند از استرس رنج ببرند. سعی کنید با فرزندتان درباره زندگی او، شرایط مدرسه و نگرانی‌هایش صحبت کنید. آیا همه چیز در خانه مساعد است و فرزندتان از شرایط راضی است و آسیب نمی‌بیند؟ نگرانی و استرس کودکان ممکن است در بزرگسالی شدیدتر شود.
بنابراین برای برطرف کردن عوامل بروز استرس کودکان هر چه زودتر باید اقدام کنید. برای اطلاعات بیشتر در زمینه عوامل بروز استرس در کودکان کلیک کنید.
مواد غذایی نامناسب از علل بی خوابی کودکان
نوشابه، شکلات، نوشیدنی‌های انرژی زا و شکر باید از وعده غذایی شبانه کودک حذف شود. حتی برخی از کودکان به مواد غذایی خاصی آلرژی دارند و ممکن است در خواب آن‌ها اختلال ایجاد کند.
سعی کنید شام را زودتر بخورید و از مواد غذایی سالم مثل لبنیات و میوه استفاده کنید. همچنین از غذاهای پرکالری بپرهیزید. برای داشتن تغــذیه سالم می توانید از مــشاوره تغذیه بهره مند شوید.
عوارض برخی از داروها
برخی داروها برای درمان بیش فعالی و کمبود توجه، داروهای ضــد افسردگی، کورتیکواستروئیدها و داروهای ضد انعقاد خون می‌تواند باعث بی خوابی کودکان شود.
اختلالات خواب، پزشکی و روانی
آسم شبانه غیر قابل کنترل، گرفتگی بینی، خارش پوست و برخی از واکنش‌های آلرژیک می‌تواند باعث اختلال خواب شود. گرفتگی عضلانی، دردهای رشدی، سوزش سر دل و تیروئید نیز برخی دیگر از مشکلات است. آپنه خواب، سندروم پاهای بی قرار، اختلالات عصبی رشدی مثل اوتیسم، سندروم آسپرگر، عقب ماندگی ذهنی، افسردگی، ترس و … نیز می‌تواند باعث بی خوابی کودک شود.
عوامل محیطی از علل بی خوابی کودکان
سر و صدا، جای خواب ناراحت، نور و دمای اتاق و عوامل از این دست بسیر در به خواب رفتن کودک موثر است. همچنین باید توجه کنید که استفاده از وسایل الکترونیکی در محل خواب ممنوع باشد.
بسیاری از دلایل بی خوابی کودکان، ناشی از الگوهای رفتاری و سبک زندگی ناسالم والدین است. استفاده تا دیروقت از وسایل الکترونیکی، وعده‌های غذایی ناسالم، شب زنده داری و … چیزهایی نیست که کودک از بدو تولد در ژنتیکش وجود داشته باشد. بنابراین والدین نباید فقط فرزند را مقصر جلوه بدهند، لازم است از یک زاویه دیگر به زندگی خود نگاه کنند و برای تغییر رفتار خود تلاش کنند.
خواب کافی کودکان چقدر است؟
به طور معمول کودکان و نوجوانان هشت ساعت در شبانه روز می‌خوابند اما میزان خواب هرکس بنابر سبک زندگی، شغل، میزان فعالیت و عادت‌ها متفاوت است.
- به طور میانگین یک نوزاد در ۲۴ ساعت بین ۱۹ تا ۲۰ ساعت می‌خوابد.
- یک کودک یک ساله به طور معمول در شبانه روز بین ۱۴ تا ۱۵ ساعت در خواب است.
- کودک سه ساله در ۲۴ ساعت به طور میانگین ۱۲ ساعت در خواب است.
- یک کودک ۵ ساله معمولا در شبانه روز ۱۱ ساعت می‌خوابد و همچنین یک کودک هفت ساله در طول ۲۴ ساعت به طور میانگین ۹ تا ۱۰ ساعت می‌خوابد.
راهکارهای درمان بی خوابی کودکان
برای پی بردن به دلایل اصلی بی خوابی کودک، مشکلات مربوطه باید بر اساس الگوهای زندگی و توسط مشاوره کودک تحلیل شود. متخصص از نگاه روانشناسی کودک با برطرف کردن ریشه‌های مشکل زا، خواب راحت را برای کودکتان رقم خواهد زد. همچنین در ادامه برخی از راهکارهای ابتدایی برای برطرف کردن این مشکل را بیان خواهیم کرد.
1-تحرک کافی
لازم است کودکتان در طول روز به اندازه کافی تحرک و بازی کرده باشد تا شب راحت به خواب برود. باید تا می‌توانید از تلویزیون و موبایل برای سرگرم کردن کودک پرهیز کنید و به جای آن انرژی کودک را بگیرید. در واقع تخلیه انرژی کودکان اگر به درستی در طول روز انجام شود، کودک خواب راحتی را تجربه خواهد کرد.
2-محل خواب
سعی کنید محل خواب کودک ثابت و بدون تغییر باشد. تغییر مکان خواب باعث احساس ناامنی در کودک می‌شود. یک چراغ خواب کوچک و موسیقی ملایم برای کودک فراهم کنید. بالای سر او باشید، او را نوازش کنید، برای او داستان تعریف کنید و احساس امنیت و آرامش با خوابیدن را به او هدیه دهید.
بسیار باید به فضای اتاق خواب دقت شود؛ دمای مناسب، دسترسی به والدین، راحتی تخت خواب و … اهمیت دارند. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص تـنظیم خواب کودک کلیک کنید.
3-الگوهای رفتاری والدین
در بسیاری از موارد علل بی خوابی کودکان الگوهای اشتباه رفتاری والدین است. فرزندان به هر حال از والدین الگو می‌گیرند. تا دیروقت تلویزیون دیدن، دیر شام خوردن، استفاده از موبایل در تختخواب و … می‌تواند باعث آسیب دیدن خواب کودک شود.
4-توافق با کودک
درباره ساعت خواب با کودک صحبت کرده و به توافق برسید. کودک باید لزوم خوابیدن در ساعت مقرر را درک کند و سر همان ساعت به تخت خواب برود. به هیچ وجه به کودک اجازه بیشتر بیدار ماندن برای تلویزیون دیدن، شام خوردن و حتی انجام تکلیف را ندهید. این کار باعث به هم ریــختگی ساعت خواب خواهد شد. زمان خواب فقط برای خواب باید باشد.
5-وقتی خواب آلود است به رختخواب برود
وقتی حس کردید کودکتان خواب آلود است او را فورا به تخت خوابش ببرید. از بغل کردن و سرگرم کردن کودک در آن هنگام به هر دلیلی پرهیز کنید. در رخت خواب کنار او بنشینید و شرایط آرامبخش برای خواب را فراهم کنید.
چنانچه برای خــواباندن کودک خود با مشکلاتی مواجه هستید می توانید از طریق مشاوره روانشناسی راهکارهای مفید و موثری را آموزش ببینید. مشاوران حامی هنر زندگی می توانند در این زمینه یاریگر شما باشند.
سوالات متداول
الگوی بد خواب را در کودکان چگونه می‌توان تغییر داد؟
با استفاده از مواردی که در طول متن گفته شد می‌توانید الگوی خواب کودک را تغییر دهید. همچنین همه افراد لازم است که برای خواب کودک برنامه ریزی داشته باشند و عوامل محرک را حذف کرده و محیط آرامی را فراهم کنند و با توجه به قوانینی که با کودک تعیین می‌کنید و وارسی وعده‌های شام کودک می‌توانید الگوی بد خواب را تغییر دهید.
